اكثر شما مي دانيد خلاقيتهاي شگفت‌انگيز در نقاشيها و بازيهاي كودكان آشكار مي شود.
آشكار شدن خلاقيت با طرز بيان
اما من مي خواهم يك نشانه ديگر از يك كودك خلاق به شما بگويم. سخن گفتن و طرز بيان يك كودك. آري يك نشانه ديگر از يك كودك خلاق نحوه صحبت كردن و بيان كودك مي باشد.
خيلي از كودكان به يك شكل درخواست هايشان را از والدين و بزرگترها ثبت مي نمايند. در اين بين تعداد كمي از كودكان هستند كه نحوه درخواست شان از بزرگترها به گونه ديگري است.
اين مطلب را من به تازگي در برخورد با يك پسر بسيار باهوش متوجه شدم. وقتي شيوه درخواست او از بزرگترها خصوصا پدر و مادرش را تحليل كردم و با ساير كودكان يك مقايسه سطحي انجام دادم متوجه اين قضيه شدم.
درخواست غيرمستقيم يك نشانه خلاقيت
به عنوان مثال يكي از رفتارهاي كلامي او را برايتان ذكر مي كنم. اين پسر باهوش به پدرش و يا مادرش به صورت مستقيم نمي گويد: من اين اسباب بازي را مي خواهم. به جاي درخواست مستقيم شروع مي كند به توضيحات در خصوص اسباب بازي مورد علاقه اش. بابا جان ببين اين چقد خوشگله از بقيه شون بهتره شايد بزرگتر نباشه اما بهترينه.
اين ها جملاتي است كه از زبان يك كودك باهوش هنگام عبور از كنار ويترين يك مغازه بزرگ اسباب بازي فروشي بيرون آمده است. در صورتي كه آنها اصلا به قصد خريد اسباب بازي به بازار نرفته اند. اما همين جملات براي قانع كردن پدر براي خريد اسباب بازي موردنظرش كافي بود.
در عين حال تعداد زيادي از كودكان را در همان موقعيت عبور از كنار اسباب بازي ديده ام با عكس العمل متفاوت. عكس العمل آنها گريه و زاري براي خريد الا و بلا همين اسباب بازي.
اين همان تفكر خلاق در كودكان است كه در ابتداي مقاله به ذاتي بودن آن اشاره شد. تفكر خلاق در كودكان ذاتي است و در اين مثال به شكل يك كلام زيبا از زبان كودك بيرون آمد. مثال فوق خود مي تواند دليلي باشد بر اينكه تفكر خلاق در كودكان ذاتي است.
تفكر خلاق در كودكان در هر رفتاري
اما هدف من از بيان اين مطلب اين بود كه تفكر خلاق در كودكان ممكن است در هر رفتاري از آنان آشكار شود. به نظر من محيط خانواده و اطراف در اين رفتار تاثير بسيار زيادي دارد. ممكن است يك كودك تفكر خلاق خود را در كلامش به شما بگوييد. كودك ديگر در نقاشي و بازيهاي خود به شما بگويد كه تفكر خلاقي دارد.
شايد بيشترين جايي كه تفكر خلاق در كودكان آشكار مي شود بازي يا نقاشي آنان باشد. اكثر بزرگترها هم در اين موارد به دنبال كشف تفكر خلاق كودك خود هستند. اما در ساير رفتارها هم مي توان به دنبال كشف نفكر خلاق در كودكان بود. گرچه ممكن است اين رفتارها جزئي باشند. بنابراين يكي از راه هاي كشف و آشكار كردن تفكر خلاق در كودكان توجه به همه رفتارهاي او مي باشد.
تعريف خلاقيت چيست؟ چگونه يك كودك خلاق پرورش دهيم؟
شايد ساده‌ترين تعريفي كه بتوان از خلاقيت داشت عبارت است از: ” خلاقيت عبارت است از اينكه فردي فكري نو و متفاوت ارائه دهد.”
خلاقيت را به معناي توانايي تركيب انديشه‌ها و نظرات در يك روش منحصر به فرد با ايجاد پيوستگي بين آنان بيان ميكند.
خلاقيت در زندگي روزمره داراي اهميت بوده و منحصر به آثار بزرگ هنري يا اختراعات نيست.
خلاقيت توانايي شكل دادن به تركيب تازه‌اي از نظرات يا ايده‌ها براي رسيدن به يك نياز يا تحقيق و يك هدف است
وتفكر خلاق، تفكري است كه منجر به نتايج تازه مي‌شود.
خلاقيت يعني برقراري ارتباط براي نخستين بار بين آن چيزهايي كه قبلاارتباطي به هم نداشت. با تكيه بر هوش و تخيل كه در همه سنين ديده مي‌شود. البته تيزهوشي را با خلاقيت نبايد اشتباه گرفت و اشتباه ديگر مترادف دانستن خلاقيت با رفتارهاي نادرست، عجيب و حتي مخرب است.
بنابراين رفتار خلاقانه در بين افراد با هوش بيشتر مشاهده مي‌شود.
خلاقيت به طور طبيعي شكوفا نمي‌شود. بلكه مانند توانايي‌هاي ديگر نيازمند تشويق و راهنمايي است.
خلاقيت عبارت است از حل مسئله به نحوي كه ماهيتي بديع و نو داشته باشد.
خلاقيت مهارتي است كه مي‌تواند اطلاعات پراكنده را به هم پيوند دهد عوامل جديد اطلاعاتي را در شكل تازه‌اي تركيب كند و تجارب گذشته را با اطلاعات جديد براي ايجاد پاسخ‌هاي منحصر به فرد و غيرمتعارف مرتبط مي‌سازد.
تعريف خلاقيت برمبناي فرآيند تفكر واگرا شامل موارد زير است:
- كنار گذاشتن ايده هاي كهنه
- ايجاد ارتباط هاي تازه
- گسترش مرزهاي دانش
- پرداختن به ايده هاي جالب
- خلاقيت در كودكان
برخي از رفتارهايي كه تفكر خلاق در كودكان را آشكار مي كند:
در نقاشي و رنگ‌آميزي خلاقانه‌شان
انشاها و زبان‌هاي رمزي عجيب‌و‌غريب
نحوه بازي كردن شان
افراد و محيط هايي كه در كشف و آشكار نمودن تفكر خلاق در كودكان تاثير بسيار زيادي دارند:
مدارس در كشف و شكوفايي تفكر خلاق در كودكان نقش خيلي مهمي ايفا مي كنند.
وظايف والدين و مدرسين و مسولين مدارس در خصوص تفكر خلاق در كودكان چيست؟
آنها بايد در جهت بهبود قدرت بيان كودكان بكوشند، شيوه‌ي حل مشكلات را به آنها بياموزند و توانايي‌هاي هنري‌شان را پرورش بدهند.
مدارس و مهدكودك‌ها، بيشتر به تأمين امنيت و سلامت كودكان و نيز تدريس مهارت‌هاي شناختي مانند اَشكال، رنگ‌ها، آموزش رفتار اجتماعي، سوادآموزي و مهارت‌هاي عددي مي‌پردازند. وقتي بيشترِ زمانِ مدرسه به آموزش چنين مهارتهايي اختصاص داده شود، ديگر براي كمك به شكوفايي تفكر خلاق در كودكان زمان چنداني نمي‌ماند. درحالي‌كه كمك به پرورش خلاقيت در كودكان، اشتياق آنها براي يادگيري را بالا مي‌برد و توسعه‌ي فكري را هم پشتيباني ميكند.
بر مبناي تفكر خلاق در كودكان آنها را به ۳ دسته كلي تقسيم مي نماييم:
- كودكاني كه تفكر خلاق در آنان فعال نيست
- كودكاني كه تفكر خلاق در آنان كشف و آشكار شده است.
- كودكاني كه تفكر خلاق در هم كشف شده است و هم فعال است. در اين كودكان بايد تفكر خلاق را رشد و ارتقا دهيم
۱- كودكاني كه تفكر خلاق در آنان فعال نيست.
زماني كه كودك را به تفكر واگرا تشويق مي‌كنيم، در واقع انگيزه و اشتياق كودك را براي يادگيري عميق بالا برده‌ايم.
تشويق به توليد ايده‌هاي جديد، توانايي تفكر خلاق در كودكان را افزايش مي‌دهد.
بعضي احساسات و آرزوها در ميان همه‌ي افراد مشترك‌اند.
اما بعضي از آرزوها و ايده‌ها تنها مخصوص خود او هستند.
دوستانش هميشه نمي‌خواهند بازي دلخواه او را انجام بدهند.
مي‌تواند برخي كارها را همين الان و برخي را در آينده انجام بدهد.
يك ايده، گاهي ممكن است معركه باشد و گاهي هم ممكن است اصلا خوب نباشد (مثلا آواز خواندن به‌طوركلي ايده‌ي خوبي است اما در زمان خواب عصر اعصاب‌خُردكن است!)
كودكان را در شرايط پرتحرك و پرنشاط و پر از جنب و جوش قرار دهيد
كودكان كم‌كم ياد ميگيرند با استفاده از بدن‌شان، احساسات و حركات را نمايش بدهند. كودكان نوپا عاشق اين هستند كه مثل خرگوش بالاو‌پايين بپرند. بچه‌هاي بزرگتر ممكن است دوست داشته باشند اداي لاك‌پشت، سنجاقك يا فيل را دربياورند. از كودكان بخواهيد تلاش كنند تنها با بدن خود احساس خاصي مانند احساس خوشحالي، عصبانيت يا هيجان‌زدگي را نشان بدهند.
بازيهاي تجسم ذهني را آموزش دهيد
به طور كلي بسيار از بازيها تفكر خلاق را در كودكان شكوفا مي كنند.
بازي «تجسم كن …» خلاقيت كودك را پرواز مي‌دهد.
اين بازي به بازيابي اطلاعات، مرور خاطرات، مقايسه، ايده‌پردازي و ايجاد ارتباط بين اطلاعاتِ از هم گسيخته احتياج دارد. بعد از ارائه‌ي توضيحاتي مختصر، به كودك اجازه بدهيد خودش سناريوهاي خيالي متفاوتي بسازد. بگذاريد خيالات او پروبال بگيرند. حتي مي‌توانيد از كودك بخواهيد تجسم كند به موجودي تبديل شده است. چه موجودي را انتخاب ميكند؟ در قالب اين موجود، روز خود را چگونه مي‌گذراند؟
بازي ديگر، بازي «انتخاب» است.
اين بازي به كودك كمك ميكند كه خود را بهتر بشناسد و متوجه شود ترجيحاتش چه هستند و در مواقع خاص چه عكس‌العمل‌هايي نشان مي‌دهد. مثلا از او بپرسيد اگر اين سه معلم را داشتي و مجبور بودي يكي را پس بدهي، كدام را پس مي‌دادي؟ چرا؟ با دو معلم ديگر چه مي‌كردي؟ از دست اين دو معلم در كنار هم كار خاصي بر مي‌آيد؟ چه‌كاري؟
بازي «كاربردها» و بروز افكار
بازي «كاربردها» باعث مي‌شود كودكان با استفاده از خلاقيت‌شان به كاربردهاي جديدي براي ابزارها فكر كنند.
مي‌توانيد تعدادي وسيله‌ي بي‌ربط به كودك بدهيد.
از او بخواهيد با تركيب آنها وسيله‌اي كاربردي بسازد.
يا يك وسيله به او بدهيد و از او بخواهيد كاربرد جديدي براي آن پيدا كند.
مثلا به تعدادي بچه‌ي شش‌ساله تعدادي كراوات داده شد.
تعدادي از بچه‌ها از اين كروات‌ها به‌عنوان كمربند پرواز استفاده كردند.
برخي هم تجسم كردند كه اين كراوات‌ها مارهايي هستند كه روي زمين مي‌خزند.
به كودكان فرصت بروز خلاقيت بدهيد و بعد گوشه‌اي بنشينيد و از افكارشان لذت ببريد.
آنها نقاشي ميكنند، داستان مي‌نويسند، نقش بازي ميكنند، يك قطعه موسيقي مي‌سازند، كاردستي درست ميكنند، مسئله حل ميكنند و….
كودكان براي ارائه خلاقيت خود نيازمند ايده‌هاي خام هستند كه با تركيب آنها بتوانند خلاقيت را نمايش دهند.
كتاب، بازيهاي گوناگون، لوازم و مواد خام اوليه، نوارهاي موسيقي همگي مي‌توانند انگيزه و عاملي براي احيا و بروز خلاقيت هنري- علمي بچه‌ها باشند.
اسباب‌بازي‌ها و وسايلي كه ساخته فكر بزرگسالان هستند هيچ‌گاه نمي‌توانند خلاقيت كودك را برانگيزند.
تجاربي كه كودكان در سال‌هاي اوليه رشدشان از محيط كسب ميكنند اندوخته‌اي براي تفكر خلاقانه آنان به حساب مي‌آيد.
هرقدر اين دانسته‌ها و اطلاعات بيشتر و متنوع‌تر باشند پيش‌زمينه بهتري براي پرورش و بروز خلاقيت در خود ذخيره خواهند كرد.
۲- كودكاني كه تفكر خلاق در آنان كشف و آشكار شده است. در اين حالت بايد آن را فعال كنيد.
تفريح خانگي بسازيد.
با كمك بچه‌ها سناريويي بريزيد تا پيك‌نيكي داخل مهدكودك داشته باشيد، انگار كه دسته‌جمعي رفته‌ايد مسافرت! تلاش كنيد با استفاده از وسايل، به داخل مهد فضايي مسافرتي بدهيد.
كودكان امروز لازم است بزرگسالاني خلاق و مبتكر باشند؛ زيرا جهان به سرعت در حال تغيير و دگرگوني است و آنان نياز دارند براي رويارويي با مشكلات حل آنها خلاقانه فكر و عمل كردن را بياموزند.
خلاقيت، ابتكار و نوآوري مرحله‌اي از رشد عقلي است كه مي‌تواند منجر به ساخت و ايجاد موقعيتي براي راحت‌تر زيستن شود.
براي خلاق بودن نياز به داشتن هوش و ذكاوت بالا نيست. به عبارت ديگر يك فرد خلاق الزاماً فردي باهوش نيست بلكه تنها با استفاده از تجربه، آزمايش و البته كنجكاوي و بررسي درباره پديده‌هاي محيطي‌اش قوه خلاقيت و ابتكار خود را متجلي مي‌سازد.
كودكان ذاتاً خلاق هستند به شرط آنكه بتوانيم شرايط و موقعيتي برايشان فراهم آوريم. كودكان تخيلات، ايده‌ها و افكار خود را با به‌كار گرفتن روشهاي گوناگون و خاص خود بيان ميكنند.
عوامل ايجاد خلاقيت در كودكان و فعال نمودن تفكر خلاق در كودكان
۱ – داشتن استقلال و حق انتخاب
تحقيقات نشان داده كودكاني كه استقلال بيشتري در تصميم‌گيري دارند و داراي حق انتخاب هستند از انگيزه دروني بيشتري براي انجام كار برخوردارند و پيشرفت خلاقيت در آنان بيشتر است.
۲ – پاداش
اگرچه روان‌شناسان و خصوصاً رفتارگرايان، پاداش را عاملي مهم براي تقويت رفتار مي‌دانند اما اگر اين پاداش‌ها به درستي و در جاي خود اعمال نشود نه‌تنها تاثير مثبتي ندارد بلكه خود عاملي براي از بين بردن خلاقيت خواهد بود.
۳ – تعريف و ستايش
كودكاني به طور مداوم از طرف خانواده يا معلمان مورد تعريف و تشويق قرار ميگيرند كه فقط كارهايي را انجام دهند كه مورد توجه والدين يا معلمان آنهاست. آنها ياد ميگيرند كه در زندگي آينده به جاي خلاقيت و ابتكار، خود را با شرايط سازگار كنند و تنها به دنبال اموري باشند كه تعريف و ستايش ديگران را به ارمغان آورد.
۴ – ايجاد فرصت براي كسب بينش و كشف مجهولات
يكي از مهم‌ترين راه‌ها براي ايجاد خلاقيت كودكان فرصت‌دادن به آنها براي پاسخگويي، كسب بينش و كشف مجهولات است. هيچ كودكي در جهان به كمك آنچه مي‌شنود و به ياري آنچه مي‌بيند پيشرفت نمي‌كند؛ پيشرفت وي به آنچه انجام مي‌دهد بستگي دارد.
راه‌هاي پرورش و رشد خلاقيت در كودكان
۱ – احترام به سؤالات عادي و غيرعادي كودكان
براي ارضاي كنجكاوي كودك هيچ‌چيز مثل دادن جواب‌هاي مناسب و صحيح به سؤالات او نيست.
۲ – به كودكان نشان دهيم عقايد آنان با ارزش است
لازم است والدين و مربيان نه‌تنها درباره امور و مسائلي كه مربوط به كودك مي‌شود بلكه درباره مسائل و امور خانه و مدرسه از او نظر بخواهند.
عوامل آسيب‌زا در خلاقيت
عوامل آسيب‌زاي خلاقيت را ميتوان به دو دسته تقسيم كرد:
۱ – عوامل فردي (دروني) ۲- عوامل محيطي
منظور از عوامل فردي عواملي است كه به ويژگي‌هاي فرد مربوط مي‌شود و عوامل محيطي به موقعيت‌هايي اطلاق مي‌شود كه فرد در ارتباط با ديگران دارد.
يكي از عوامل محيطي كه در ركود قوه خلاقيت كودكان تأثير بسزايي دارد محيط خانواده است.
اگر هدف پرورش و رشد خلاقيت نوجوان باشد بايستي كم كم مسئوليت و برنامه ريزي در مورد مسائل او را به خودش سپرد.
۳- كودكاني كه تفكر خلاق در هم كشف شده است و هم فعال است. در اين كودكان بايد تفكر خلاق را رشد و ارتقا دهيم.
براي ارتقاي خلاقيت كودكان، نكات زير را هميشه در ذهن داشته باشيد:
يكي از مهم‌ترين راه‌هايي كه كودك ارزش وجودي خود را درك ميكند، ارتباطش با والدين و بزرگ‌ترهاست.
در تعريف‌و‌تمجيد از فعاليت‌ها و ايده‌هاي كودك دست‌و‌دلباز باشيد.
حواس‌تان باشد هر كودكي شخصيت منحصر‌به‌فردي دارد و در پرورش خلاقيت او بايد متناسب با شخصيتش برخورد كنيد.
دورهمي‌هايي تشكيل بدهيد كه كودكان در كنار هم بتوانند آزادانه ايده‌هاي خود را بيان كنند و به حل مسئله مشخصي بپردازند.
در ادامه با روشهاي پرورش تفكر خلاق در كودكان آشنا مي‌شويد.
كودكان را با دنياي هنر آشنا كنيد
نقاشي روي سه‌پايه يا نقاشي انگشتي، آن هم در حين گوش دادن به موسيقي كلاسيك، طراحي و گِل‌بازي، مثال‌هايي از فعاليت‌هاي هنري هستند كه خلاقيت را افزايش ميدهند. اين فعاليت‌هاي ساده مي‌توانند در تمام مهدكودك‌ها و مدارس اجرا شوند.
براي كودكان شعر بخوانيد
شعر بخوانيد. نتايج تحقيقات نشان داده جريان تعاملات زباني در مسيرهاي عصبي براي رشد خلاقيت خيلي اهميت دارد. استفاده از استعاره‌ها يا ضرب‌المثل‌ها براي كودكان كوچك، مغزشان را غافلگير ميكند. مي‌توانيد براي ارائه‌ي راه‌حل براي مشكلي كه كودك به آن برخورد كرده است، از شعر استفاده كنيد و از او بخواهيد سعي كند به خاطر بياورد كه مصرع بعدي آن چيست؟
در بندِ برنامه‌ريزي‌ها نباشيد
كتابخواني به كودكان كمك ميكند انسجام اجتماعي را بياموزند. اما زماني را هم به انجام فعاليت‌هاي دسته‌جمعي اختصاص بدهيد. ممكن است بچه‌ها در فعاليت‌هاي برنامه‌ريزي‌نشده، چيزهاي جالب‌تري كشف كنند. مثلا اگر تمام بچه‌ها دارند گرگم‌به‌هوا بازي ميكنند، اما يك بچه محو تماشاي پروانه‌اي شده است، يك مربي منعطف به او خرده نخواهد گرفت. اولويت يك مربي زبده بايد رشد و پرورش كودك باشد، نه اجراي مو‌به‌موي برنامه‌هاي از پيش تعيين‌شده.
راه هاي ساده براي پرورش خلاقيت در كودكان
آيا علاقمنديد كه كودكانتان به بالاترين بخش خلاقيت خود برسند؟ پس مي‌توانيد از راه‌هاي ساده‌اي كه در ادامه مي‌آيد، استفاده كنيد. راه‌هاي رسيدن به خلاقيت بسيار پيچيده و تاريك است ولي با چند نشانه و علامت، ميتوان آن را يافت.
در ادامه، چند راه ساده براي بالا بردن خلاقيت كودكان توضيح داده مي‌شود.
۱- اشتباه كردن خوب است.
كودكاني كه از شكست خوردن مي‌ترسند كمتر خلاقيت از خود نشان ميدهند. اگر كودك شما از اشتباه كردن مي‌ترسد. با نگاه كردن به اشتباهات ميتوان فرصت‌هاي رشد را فراهم نمود.
۲- از بهم ريختگي به هم نريزيد.
هنگامي كه كودكان و حتي بزرگسالان در حالت خلاقيت خود بسر مي‌برند، همه چيز به سرعت بهم مي‌ريزد. دفعات بعد كه كودكتان خواست اسباب بازيهاي خود را روي كف اتاق بريزد، به او فضاي كافي دهيد و يا اگر هوا خوب و شرايط مناسب است او را به حياط و يا بيرون از خانه ببريد. احتمالاً بايد آن بهم ريختگي را هم خودتان جمع كنيد ولي خلاقيت كودك شما بر آن ارجحيت دارد.
۳- در هنگام تشويق كودك، هوشيار باشيد.
همه ما درباره اين كه چگونه ستايش و تشويق به تفكر مستقل كودك آسيب مي‌رساند، شنيده‌ايم. مشكلاتي به همراه تشويق وجود دارد كه مي‌تواند كودك را از جستجو براي انگيزه‌هاي دروني خود بازدارد. اين موضوع نشان دهنده اين نيست كه هرگونه تشويقي نامناسب است.
۴- ذهن خود را باز نگه داريد.
به كودك خود گزينه‌هاي را ارائه دهيد كه براي تفكر مستقل وي مناسب باشد. اگر كودك شما علاقمند به كمك در كارهاي آشپزخانه است، آنجا را به يك آزمايشگاه علمي براي وي تبديل كنيد و مواد و وسايل لازم را برايش مهيا سازيد.
۵- مدل خلاقيت براي ايجاد تفكر خلاق در كودكان خود شويد.
چه مقدار خلاق هستيد؟ در چه كاري مي‌توانيد از خلاقيت خود بهره و لذت ببريد؟ آشپزي، آواز خواني، باغباني، نقاشي، رقص؟ كودكاني كه والدين خود را در حال خلاقيت ببينند بيشتر به سوي اين فعاليت‌ها جذب ميشوند.
۶- گامي به عقب برداريد.
اگر كودك احساس كند كه همواره تحت نظارت است، ممكن است كه كمتر ريسك كند كه اين موضوع باعث كاهش خلاقيت وي گردد.
اگر مشوق استقلال كودك خود باشيد، خواهيد ديد كه قوه تخيل وي هم شكوفا مي‌شود.
در آينده هنگامي كه فرزند خود را در حال آرام بازي كردن، نقاشي يا نوشتن ديديد، از اظهار نظري مانند؛ «چه مي‌كشي؟!» خودداري كنيد. چنين جملاتي او را از حالت خلاقيت خارج مي‌سازد.
۷- وقت خود را براي پرورش تفكر خلاق در كودكان خود تنظيم كنيد.
نيم ساعت نقاشي پس از شام خوردن
كتاب خواندن قبل از رفتن به رختخواب
يك ساعت آخر هفته خود را به او اختصاص دهيد
تاثير آموزش هنر بر خلاقيت
براي گذر از عصراطلاعات و ورود به دنياي آينده مي‌بايستي كودكان را توانمند، خلاق، ارتباط گر و مسلط به فناوري‌هاي جديد روز تربيت كرد
اگر كودكان ما براي آينده تربيت نشوند. جوانان آينده ما در يك رقابت سخت دچار شكست مي شوند.
با از دست دادن اعتماد به نفس خود به مشكلات رواني دچار خواهند شد.
آنگاه ممكن است شاهد افتادن آنان در دام آسيب‌هاي اجتماعي باشيم
شبكه اينترنت با سرعتي شگفت انگيز به پيش مي‌رود .
اينترنت ريشه‌هاي گسترده فناوري اطلاعات را تشكيل مي‌دهد.
حال تصور كنيد فردي ساعت‌ها در حال نقاشي كردن است و به دور از هياهوي دنياي امروز، در تخيل خود سير ميكند.
گويي ذهن او در درياي آرام درون، قلابي را رها ساخته و ساعت‌ها به دنبال يافتن چيزي تازه در دل اين درياست.
چه بسا اولين جرقه‌هاي خلاقيت پديدار شده و زمينه ساز افكار نو گردد.
هنر قادر است شرايطي را فراهم كند كه آدمي بتواند به دور از هياهو در ميان زيبايي‌ها سير كند.
به وسيله هنر به آرامش برسد. در كنار آن عميق‌تر بيانديشد.
كودكان امروز، نيازمند هنرند تا در آينده با كمك آن بتوانند بهتر انديشه نمايند.
براي پي بردن به اهميت هنر در بروز خلاقيت بهتر است تعريف خلاقيت را ببينيد.
چگونه با افزايش خلاقيت كلامي تفكر خلاق دركودكان را شكل دهيم؟
هر كودكي در ابتداي مراحل رشد خود صحبت كردن تجربه مي كند.
سخن گفتن اولين نوع خلاقيت و آفرينش ذهني است.ما به آن خلاقيت كلامي مي گوييم.
هر چه رشد و پختگي كودك در قلمرو كلامي و هوش كلامي افزايش يابد.كميت و كيفيت ساير آفرينشگري هاي كودك نيز تحت تاثير قرار مي گيرد.
به همين دليل مي توانيم توانمندي و آفرينشگري كلامي را به عنوان عاملي مهم و اصلي در خلاقيت كودك در نظر بگيريم.
چند پيشنهاد براي پرورش خلاقيت كلامي كودك:
- به كودك فرصت بدهيم افكار و انديشه هاي خود را به صورتي آزاد و آرام بيان كند.
- به هنگام سخن گفتن با دقت، حوصله و علاقه به حرف هاي او گوش بدهيد.
- با خواندن كتاب و علاقه مند كردن كودكان به آن، گنجينه لغات آنها را گسترده كنيد.
- بازي نام، شهرت، ميوه، شهر، غذا را با كودكان انجام دهيد (بازي اسم فاميل).
- بازي هاي كلامي بيشتري را براي بچه ها شناسايي و با آنها بازي و تمرين كنيد.
- شعر و شعر خواني را به عنوان يك ضرورت در اين فرآيند در نظر بگيريد.
- شرايط آرامش روحي آنان را در هنگام سخن گفتن فراهم كنيد.
- نوشتن انشاء روشي مفيد براي پرورش خلاقيت كلامي است.
- هيچ رفتار كلامي كودك به ويژه رفتارهاي خلاقانه را بدون تقويت رها نكنيد.
ذهن كودك را با خلاقيت هم نشين كنيد
كودكان به عنوان الگوگيرنده هاي اصلي زندگي به تمام آنچه در طول روز از سوي والدين و اطرافيانشان انجام مي‌شود، نگاه ميكنند و در نتيجه خلاقيت آنها نيز ميان همهمه روزگار از بين مي‌رود يا در خوش بينانه ترين حالت كمرنگ مي‌شود. بنابراين آگاهي داشتن از مهارتهايي كه مي‌تواند در پرورش خلاقيت كودكان مؤثر باشد، ضروري به نظر مي‌رسد.
كودكان در كنار تجربه‌هاي بزرگ و مهم والدين مي‌توانند رشد كرده و همه آنچه به عنوان ايده و فكر مثبت است، عملي كنند. همراهي با آنها و گرفتن دست كودكان مي‌تواند به هموار كردن مسير خودشكوفايي و افزايش مهارت‌هاي ذهني آنها كمك كند.
بازي هاي كليدي براي باز كردن قفل خلاقيت
انواع بازيها يكي از عنصرهاي مهم براي شكوفايي خلاقيت بين كودكان و والدين در خانه و محيط بيرون است. با استفاده از پرسش‌هاي متنوع و شعرهاي نيمه تمام، پازل‌هايي كه نيازمند كامل شدن است و داستان‌هايي كه پايان مناسبي را مي‌طلبد، مي‌توانيد فضايي براي گسترش دايره فكري كودك به وجود آوريد.
با هم به آشپزخانه رفته و او را از اتفاقات جالبي كه هنگام پختن غذا مي افتد، آگاه كنيد مثلاً مقدار معيني از آب را در قابلمه ريخته و زمان بگيريد كه تا چند دقيقه به نقطه جوش مي‌رسد.
در دو ظرف مختلف آب بريزيد و در يكي نمك و به ديگر چيزي اضافه نكنيد و آن را در فريزر قرار دهيد و از كودك خود بخواهيد كه ببيند چه اتفاقي مي افتد و كدام يك از قالب‌ها زودتر يخ مي‌بندد؟
جفت كردن جوراب‌ها و كفش‌ها را با هم تمرين كنيد.
پيراهن‌هاي رنگ روشن را يك طرف و پيراهن‌هاي تيره را در طرف ديگر كمد قرار دهيد.
سعي كنيد تمام حواس كودك خود را به كار ببنديد.
از او بخواهيد چشمان خود را ببندد و صداهايي را كه مي‌شنود يا بوهايي كه حس ميكند، بگويد.
وسيله‌اي را كه ديگر از آن استفاده نمي‌كنيد مثلاً تلفني را كه ديگر قديمي شده و كاربردي ندارد، باز كنيد و اجزاي داخل آن را مشاهده و حتي قطعات را اشتباه به هم وصل كنيد و تمام مدت از كار خود لذت ببريد و بخنديد.
از تجربه‌هاي پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها مدد بگيريد
از او بخواهيد اگر در رابطه با آخر هفته و چگونه گذراندن آن نظري دارد، مطرح كند و حتي المقدور به آن عمل كنيد.
براي كودكان خود تعريف كنيد كه نياكانشان هم از قدرت فكر و ايده‌هاي تازه بهره مي‌بردند و در جهت صحيح از آن استفاده مي‌كردند.
راهكارهايي براي پرورش تفكر خلاق در كودكان
تفكر خلاق نوعي تيزهوشي است كه احتمالا در يك زمينه با استعداد خاص بروز مي كند.
تفكر خلاق مي تواند به تمام سطوح زندگي تعميم يابد.
افراد خلاق به خوبي مي توانند پيچيدگي ها را تحمل كنند و حتي از آن لذت ببرند.
كودك خود را تشويق كنيد تا گاهي تنها باشد.
اگر او مدام در احاطه دوستان خود باشد نمي تواند لذت يادگيري را بياموزد.
فرصتي نخواهد داشت كه علائق خلاقانه خود را پرورش دهد.
شايد كودكتان با افرادي دوست شود كه از او بزرگتر يا كوچكتر باشند.
علاقمندي متفاوتي داشته باشند.اين دوستي ها را هرچند غير معمول، قبول و كنترل كنيد.
علائق خلاقانه خود را دنبال كنيد و كودك خود را در آنها شركت دهيد.
شما به الگوي خلاقيت او تبديل خواهيد شد.
براي افكار و ابداعات خلاقانه او ارزش قائل شويد و نگاه خلاقانه اش را تشويق كنيد.
روشهاي عمومي براي واكنش مناسب در قبال جرقه هاي فكري
انتقاد كردن ممنوع!
انتقاد سرانجام به قضاوت مي انجامد. مي تواند مانع شكل گيري فعاليت خلاقانه شود.
در بيخيالي زندگي كردن بهتر است
گاهي ايده هايي كه به نظر نامعقول مي آيند به راه حل هاي خلاقانه و موثر ختم مي شوند.
كميت هم مورد نظر است.
اين اصل در بردارنده هدف سال تحصيلي است. تهيه فهرستي طولاني از ايده هاي جديد، احتمال يافتن راه حل مناسب را افزايش مي دهد.
روش تقويت كنجكاوي و خلاقيت در كودكان
توانايي روبرو شدن با چالش ها به روش هاي مختلف، حاصل داشتن هوش خلاق است.
زمانيكه كودكان خلاقيت را در خود پرورش ميدهند، ياد ميگيرند به غرايز و توانايي هاي منحصر به فرد خود اعتماد كنند.
آنها نگرش مثبني به روند حل مساله پيدا ميكنند.
كودكان خلاق در بزرگسالي تبديل به انسان هايي متكي به نفس و كاردان ميشوند.
توانايي خلاق بودن از مغز شگفت انگيز ما نشأت ميگيرد، اما نه هر مغزي!
خلاقيت را تنها ميتوان از مغزي برداشت كرد كه به اندازه ي كافي آبياري و رسيدگي شده است.
خلاقيت به وجود همزمان دو عامل بستگي دارد:
ژنتيك، و وجود مادر و پدري كه هميشه پاسخگو باشند و مشتاق پرورش و ايجاد انگيزه در كودكشان باشند.
با ايجاد اين بستر مناسب، گل هاي خلاقيت در روح انساني كودك شما شكوفه خواهند كرد.
نكته: كنجكاوي و جستجوي كودك براي جواب را تشويق كنيد.
يكي از بهترين راه هاي پاسخ دادن به كودك اين است كه بگوييم: “من نميدونم. بنظرت چجوري ميتونيم جوابشو پيدا كنيم؟”
روش فعال كردن تفكر خلاق در كودكان
به ايده ها و نظرهاي مختلف احترام بگذاريد.
با گفتن: “خب اين هم راه خوبي براي نگاه كردن به موضوع است.” يا “چه ايده ي خوبي! من هيچوقت بهش فكر نكرده بودم. بيا امتحانش كنيم” تبادل ايده ها را تشويق كنيد.
اكتشافات كودكان را تشويق كنيد. نظرات مشخص و انگيزشي بدهيد. مثلا: “چقدر جالب!
با مطرح كردن سوال، شيوه ي تفكر مستقل و تخيلي را در كودكتان ايجاد كنيد. براي مثال : تو چه پيشنهادي داري؟”
از كمال گرايي بپرهيزيد. با تمرين بيشتر، نتيجه بهتر خواهد شد.
از عبارات نااميدكننده و منفي بافي دوري كنيد. “هيچوقت نميتوني كاري رو درست انجام بدي، نه؟”
به تلاش هاي خلاقانه ي كودك احترام بگذاريد.
داستان ها و كارهاي هنري كودكتان را روي يخچال يا روي تخنه اي مخصوص اين كار به نمايش بگذاريد.
كودكان عاشق ديدن حاصل علاقه و تلاششان بر روي ديوار مادر و پدر هستند.
از مقايسه ي ناخوشايند خواهر و برادرها باهم پرهيز كنيد.
با گفتن مراحل و چگونگي، بازي را براي كودك آسان كنيد اما به او ديكته نكنيد چگونه بازي كند.
بازي هاي تخيلي با كلمات انجام دهيد.
براي مثال: اگر در ماه فرود بياييم راه هايي براي خانه ساختن پيدا كنيد.
بازي “يه كاري كن باور كنم” انجام دهيد.
از وسايل خانه سازهاي تخيلي بسازيد و با كودكتان كنسرت بگذاريد و هرنوع تركيب صدايي را بپذيريد.
قصه هاي خانوادگي بسازيد. به اين شكل كه يك نفر قصه را شروع ميكند. بعد نفر بعد بايد به آن اضافه كند. همينطور تا نفر آخر خانواده. هرچقدر سناريو مسخره تر باشد، بازي بامزه تر خواهد بود! پايان قصه هاي معروف را عوض كنيد.